Adaptacja
Informacja dla Rodziców
Co potrafi Trzylatek
Jak radzić sobie z trudnościami adaptacyjnymi u dzieci rozpoczynających przygodę z przedszkolem
“Nie takie ważne, żeby człowiek dużo wiedział, ale żeby dobrze wiedział, nie żeby umiał na pamięć, a żeby rozumiał, nie żeby go wszystko troszkę obchodziło, a żeby go coś naprawdę zajmowało.”
Janusz Korczak
Jak radzić sobie z trudnościami adaptacyjnymi u dzieci rozpoczynających przygodę z przedszkolem? – Krótki poradnik dla rodziców.
Adaptacja jest to proces przystosowania się do nowego środowiska, nowej sytuacji i nowych warunków. Na początku okresu przedszkolnego dokonują się istotne zmiany w życiu młodszych przedszkolaków. Jest to okres intensywnego rozwoju zarówno fizycznego, poznawczo - intelektualnego oraz emocjonalnego.
Pierwsze dni w przedszkolu to czas trudny dla małych dzieci, ale także dla ich rodziców, opiekunów. To czas podróży w nieznane, gdzie dreszcz emocji wiąże się niejednokrotnie z poczuciem lęku.
Dla dzieci - to przede wszystkim nowe nieznane, obce miejsce, w którym panują zasady inne niż domu, w którym można spotkać nowych kolegów, nową panią, nie wiadomo czy miłą, czy nie? Dla rodziców / opiekunów - obawa: „Czy moje dziecko da sobie radę?”, „Czy chętnie będzie chodziło do przedszkola?”, „Czy pani jest „fajna” i zrozumie jego potrzeby?”
W tych pierwszych dniach wszystkie obawy są uzasadnione, bo to co nieznane budzi zawsze niepokój, a często nawet powoduje stres. Czy obawa mija? Niektórzy potrzebują kilku dni, inni - kilku tygodni, a jeszcze inni - kilku miesięcy. Okres adoptowania się do warunków przedszkolnych jest sprawą bardzo indywidualną i należy dać każdemu dziecku i rodzicowi tyle czasu, ile potrzebują, aby odnaleźć się w nieznanym środowisku.
Od wielu lat obserwuję dzieci na progu edukacji przedszkolnej i za każdym razem widzę te, które mają wypełnione niepewnością twarze, krzyczące bezgłośnie „Ja nie znam tej pani, ja tu nie chcę, ja nie idę ….!!!”itp., i taki sam lęk maluje się na twarzach ich rodziców, bo im bardziej dziecko przeżywa, tym bardziej niepewny i zmartwiony staję się rodzic. Owszem, są dzieci, które pierwszego dnia wchodzą do przedszkola z ciekawością, oglądają nowe zabawki, bawią się i są zadowolone, nie płaczą, jednak, w ich zachowaniu widać niepewność i strach. Inne od progu, płaczą, błagają „nie zostawiaj mnie”, „chcę do domu”, „zabierz mnie do domu” i to jest ich sposób na pokonanie trudności i poradzenie sobie ze stresem, który w pierwszych dniach pobytu w przedszkolu towarzyszy większości. Każde z tych dzieci ma prawo do przeżywania swoich emocji w taki sposób i są one w pierwszych dniach adaptacji naturalne. Często pojawiają się, gdyż dziecko użyje wszelkich znanych sobie sposobów, aby osiągnąć cel i pozostać z rodzicem. Jaki błąd w tej sytuacji najczęściej popełniają rodzice? Otóż, zabierają dziecko z przedszkola do domu. Zwykle w takich przypadkach okres adaptacji znacznie się wydłuża. Dziecko zapamiętuje, w jakich okolicznościach rodzic uległ jego prośbie i następnym razem sytuacja się powtarza. Najczęściej najtrudniejszym momentem jest rozstanie z rodzicem. To moment tak samo trudny dla dziecka, jak i dla rodzica. Jednak łagodna, wyciszająca rozmowa i szybkie stanowcze, ale spokojne działanie wbrew pozorom powoduje łagodzenie stresu dziecka. Często kiedy drzwi zamykają się za rodzicem, a on sam znika z pola widzenia, dziecko szybciej się uspokaja i szybciej staje się zainteresowane otoczeniem i zabawą.
Podczas pierwszego pobytu w przedszkolu rodzice pytają mnie: Jakie trudności podczas pierwszych dni w przedszkolu może napotkać moje dziecko i od czego to zależy?
Trudności mogą być różne. Dużo z nich wynika z braku spójności i współpracy między środowiskiem przedszkolnym i domowym. Może to wynikać również z możliwości rozwojowych dziecka, z etapu rozwoju emocjonalnego i fizycznego w jakim dziecko się znajduje oraz jego przygotowania do rozpoczęcia pierwszego przedszkolnego szczebla edukacji. Przyczyną pojawiania się trudności mogą być także obawy rodziców i ich lęki, nowe sytuacje, miejsca i osoby.
Najtrudniejsze dla dzieci w pierwszych dniach pobytu w przedszkolu, jest nawiązywanie kontaktów z rówieśnikami i dorosłymi w nowym otoczeniu. Małe dzieci, dla których przekroczenie progu przedszkola często jest pierwszym kontaktem z nowym, innym niż dom, środowiskiem, odczuwają duży strach i lęk w miejscu, gdzie na początku brak im poczucia bezpieczeństwa, najważniejszej z potrzeb dziecka w tym wieku. Ich pewność zostaje zachwiana, czują się obco. Dzieci w tym wieku niejednokrotnie nie umieją jeszcze nawiązywać właściwych relacji rówieśniczych, dla części z nich - jest to pierwszy kontakt z innymi i to jeszcze w grupie. Dlatego nawiązywanie właściwych i serdecznych interakcji jest niezwykle trudne. W miarę upływu czasu, kiedy dziecko oswaja się, akceptuje sytuację, odzyskuje poczucie bezpieczeństwa i dostrzega, że otoczenie przedszkolne, rówieśnicy i panie są przyjazne, nawiązywanie relacji staje się o wiele prostsze.
Podobnie trudności adaptacyjne przeżywają dzieci, u których obserwuje się niewystarczający poziom umiejętności samoobsługowych, co bezpośrednio wpływa na ich poczucie bezpieczeństwa, poczucie własnej wartości i niezależności w nowej sytuacji. Takie dzieci mogą być rozdrażnione, płaczliwe, niezaradne, a nawet mogą czuć się opuszczone. Nowe zasady, samodzielność w wykonywaniu czynności, w których do tej pory pomagał mu ktoś z dorosłych, mogą okazać się za trudne do wykonania i wzbudzać złość i frustrację u dziecka.
Dzieci przeżywają trudne chwile podczas odpoczynku w czasie leżakowania. Obawiają się zasnąć w nieznanym miejscu, martwią się, że rodzic ich nie odnajdzie. Wynika to z obawy przed zaśnięciem w miejscu, gdzie brak im poczucia domowego ciepła i często uwidacznia się lęk separacyjny. Dlatego warto pamiętać o tym, aby w okresie adaptacyjnym dziecko zabierało do przedszkola jakąś swoją ulubioną przytulankę, poduszkę, kocyk itp.
Na początku przedszkole to dla każdego dziecka to samo miejsce, ta sama pani, dlatego też każde wyjście do łazienki (jeśli jest ona poza salą), do ogrodu przedszkolnego, czy do innej sali powoduje u dziecka duży lęk, najczęściej objawia się on płaczem i okrzykami „chcę do mamy”, gdyż w dziecku budzi się strach, że mama go nie znajdzie, a tym samym powoli budujące się poczucie bezpieczeństwa w nowym miejscu znów zostaje zachwiane.
Czy tych wszystkich lęków da się uniknąć? Wydaje mi się, że nie, a część z nich jest bardzo ważna dla prawidłowego rozwoju emocjonalnego przedszkolaków. Przecież później w życiu nie raz emocje doświadczone w okresie rozpoczynania edukacji będą dzieciom towarzyszyły (np. podczas pójścia do szkoły, zmiany klasy, wyjazdu na obóz czy kolonię, aż w końcu - w nowej pracy).
Co wobec tego my możemy zrobić, aby złagodzić przeżywane trudności zwianych z adaptacją w przedszkolu. Odpowiedź jest prosta: ufać, że przedszkole to bezpieczne środowisko dla naszego dziecka oraz właściwie przygotować je do tego wyzwania, a także wspierać je zarówno w środowisku rodzinnym jak i w przedszkolu.
O czym powinien pamiętać każdy rodzic przygotowujący dziecko do przekroczenia progu przedszkola?
Rodzicu:
Przed pójściem do przedszkola zachęcaj dziecko do zabawy z rówieśnikami na placu zabaw, na osiedlu, w piaskownicy.
Ucz dziecko samodzielności, głównie - samodzielnego korzystania z toalety i kontrolowania swoich potrzeb fizjologicznych, także ubierania się i rozbierania oraz samodzielnego jedzenia.
Co jakiś czas mów dziecku o tym, że pójdzie do przedszkola, i czego może się tam spodziewać (będą tam inne dzieci i będą panie, które się nim zaopiekują). Nie zapomnij dodać, że Ty nie możesz tam zostać, bo to jest miejsce dla dzieci.
Postaraj się uczestniczyć w zajęciach adaptacyjnych organizowanych w przedszkolu celem zapoznania dziecka z nowym otoczeniem
Mów dobrze o przedszkolu, nie mów dziecku i przy dziecku, że się boisz, ponieważ ono wyczuwa twój strach i jego lęk narasta.
Obdarz zaufaniem nauczycielki i pracowników przedszkola, oni również pragną dobra Twojego dziecka, nie mów źle o przedszkolu, nauczycielu czy dyrektorze.
Pamiętaj, aby do przedszkola zakładać dziecku wygodne, proste do ubrania i rozebrania stroje, które ułatwią dziecku zabawę i nie będą krepujące.
Jeśli odprowadzasz dziecko, żegnaj się bez pośpiechu, ale też bez zbędnego przedłużania momentu rozstania.
Pamiętaj, że dziecko ma prawo płakać, w ten sposób radzi sobie ze swoimi emocjami.
Nie zabieraj dziecka do domu, gdy płacze, jego powrót następnego dnia będzie jeszcze trudniejszy.
Nie obiecuj nic dziecku tylko dlatego, aby przestało płakać, bądź spokojny i opanowany.
Bądź słowny w składanych obietnicach, jeśli mówisz: „Przyjdę na pewno po podwieczorku” to dotrzymaj słowa;
Nie dopytuj dziecka po powrocie z przedszkola jak było, jeśli ono tego nie chce, może to powodować u dziecka niepotrzebny stres.
Czy te zasady pozwolą na pokonanie trudności adaptacyjnych u małych dzieci? Na pewno ograniczą lęk, stres i wzmocnią poczucie bezpieczeństwa, a co za tym idzie, skrócą okres adaptacji. Pamiętajmy jednak, że czas adaptacji u każdego dziecka jest inny, a spokojem, troską i wzajemnym zaufaniem możemy tylko pomóc. Uważam, że udane włączenie dziecka do społeczności przedszkolnej ma bardzo duże znaczenie w jego dorastaniu oraz dalszym harmonijnym rozwoju.
Autor artykułu: Justyna Gębusia- Duda
Nauczyciel Przedszkola nr 427
